“150 jaar Spoorwegen in Nederland foto op omslag van gedenkboek”
In 1989 werd gevierd dat in 1839 de eerste spoorlijn in Nederland in bedrijf werd genomen tussen Amsterdam en Haarlem. Er zijn nadien veel spoor- en tramlijnen aangelegd. Vele zijn weer verdwenen met de opkomst van bus en auto. Toch worden er in Nederland nog steeds nieuwe spoorlijnen aangelegd.
Samenvatting
Het spoor-/tramlijnennetwerk in Nederland is sinds het begin van het spoorwegentijdperk in het midden van de 19e eeuw voortdurend aan verandering onderhevig geweest. Dit geldt voor zowel de aanleg als voor het gebruik van spoor-/tramlijnen. Aanleg werd dikwijls later weer gevolgd door afbraak. Reizigersvervoer en goederenvervoer werden op bepaalde trajecten ingevoerd en later weer afwisselend opgeheven. Tramlijnen zijn in de periferie geheel opgeheven. In enkele grote steden zijn tramlijnen blijven bestaan: Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Op een enkele plaats zijn tramlijnen in beperkte mate tamelijk recent weer ingevoerd: Utrecht. Ook in de stad Groningen bestonden er recente plannen om de tramlijn weer in te voeren, Wikipedia: RegioTram Groningen was de benaming van het plan om een tramnet in en rond de stad Groningen aan te leggen. Hiermee zou de tram na meer dan 60 jaar in de stad terugkeren. Het project werd echter in december 2012 geschrapt.
In Amsterdam en Rotterdam is daarnaast in de jaren ’70-‘80 van de 20e eeuw een Metro-netwerk ingevoerd. In Amsterdam vindt nog uitbreiding plaats met de aanleg van de Noord-Zuidlijn.
Het archief
Alle documenten
Dd 2018
Nieuw/ afgedankt/verandering van functie, privatisering: alles op spoorgebied komt in de Herspoormap over Dynamiek sinds het begin van het spoortijdperk in Nederland in 1839 voorbij: ‘Basisdocument Spoorlijnen Dynamiek oud en nieuw’.
Dd 2021
De dynamiek van het spoor van 1839 tot 1989 in het gedenkboek: ‘Het spoor 150 jaar in Nederland’.
Dd 2006
Privatisering en verzelfstandiging van het spoor en/ of gedeelten van het spoorwegennet en het gebruik ervan: ‘Privatisering van het spoor’.
Dd 2006
Document waarin een opsomming met korte samenvatting wordt gegeven van nieuwe spoorlijnen. Er worden in Nederland nog steeds nieuwe spoorlijnen aangelegd: ‘Nieuwe spoorlijnen’. 1. Heropende spoorlijnen. 2. Geopende nieuwe spoorlijnen. 3. Spoorlijnen, aanleg in uitvoering. 4. Spoorlijnen in ontwerpfase. 5. Spoorlijnen, aangelegd/in aanleg, uitsluitend voor goederenvervoer. 6. Spoorlijnen in fase van fantasie en dromen.
Dd 2006
Document waarin wordt gepleit om Museum- en goederenspoorlijnen trachten te gebruiken voor reizigersvervoer: ‘Museum- en goederenspoorlijnen’.
Lees verder in de aparte Herspoormap: ‘Museum- en goederenspoorlijnen’.
Dd 2006
Document ‘In onbruik geraakte spoorlijnen’ met een opsomming per provincie van de meeste spoorwegen die in het spoorwegentijdperk vanaf het midden van de 19e eeuw zijn aangelegd en naderhand weer zijn gesloten, afgedankt en vaak geheel of gedeeltelijk zijn opgebroken.
Dd 2006
Op een aantal lijnen is de NS-exploitatie recent gestopt. Op enkele hiervan vindt geheel geen railvervoer meer plaats en op een aantal spoorlijnen wordt, sinds de privatisering van het spoor, het reizigersvervoer door een andere vervoersmaatschappij uitgevoerd. Aangezien het railvervoer door de overheid tegenwoordig wordt aanbesteed zal dit document met enige regelmaat dienen te worden aangepast. Zie: ‘NS-exploitatie recent gestopt’. Bijgewerkte notitie 2021. Bij Herspoor is besloten om dit document niet bij te houden.
Dd 2015
Document bevattende: websites en links naar meer informatie over in onbruik geraakte spoorlijnen: ‘Websites over vervallen spoorlijnen’.
Dd 2021
Document dat is samengesteld door Mark Ooijevaar en dat beoogd om, net als Herspoor, oude spoorlijnen en stations weer in functie te krijgen en railvervoer een veel prominentere plaats in te laten nemen t.o.v. auto- en vliegverkeer. De insteek is om veel beter om te gaan met milieu en groene ruimte: ‘Totaalplan Spoor’.
Spoorkaarten
De dynamiek in de aanleg, de teloorgang en het gebruik van spoorlijnen uit zich in belangrijke mate bij bestudering van spoorkaarten door de jaren heen.
Documenten/sites
‘Spoorlijnenkaart Nederland 1916’
‘Spoorkaart Nederland oktober 2012’
‘Spoorkaart Nederland 2021’: in map ‘Algemeen’
Actuele treinenloop in Nederland: http://spoorkaart.mwnn.nl
Volkskrant 2001 oude spoorlijnen
In de Volkskrant stond in 2001 een wekelijkse artikelenserie: wandelingen over vervallen spoorlijnen.
30-12-2001
Brief voor Kees Volkers, redacteur van de Volkskrant. In het najaar 2001 stond er een serie artikelen in de Volkskrant over tracés van in onbruik geraakte spoorlijnen. Hierover is correspondentie gevoerd: `Brief aan Kees Volkers`.
Dd 2002
Antwoord van Kees Volkers: er zal een boekwerk over deze serie verschijnen: `Antwoord van Kees Volkers`.
Dd april 2015
‘Volkskrant 2001 oude spoorlijnen’. De in 2001 gepubliceerde artikelen in de Volkskrant over vervallen spoorlijnen zijn voor het grootste deel (13 van de 16) ondergebracht in een aparte map:
‘Vk.22-9-01 Tilburg-Turnhout’.
‘Vk.6-10-01 Den Bosch-Drunen’.
‘Vk.13-10-01 Drunen-Geertruidenberg’.
‘Vk. 20-10-01 De Klinge-Terneuzen’.
‘Vk. 27-10-01 Assen-Stadskanaal’.
‘Vk.10-11-01 Apeldoorn-Vaassen’.
‘Vk.17-11-01 Vaassen-Hattemerbroek’.
‘Vk.24-11-01 IJzeren Rijn’.
‘Vk.1-12-01 Nieuwersluis-Aalsmeer’.
‘Vk.8-12-01 Boxtel-Uden’.
‘Vk.15-12-01 Uden-Gennep’.
‘Vk.22-12-01 Winterswijk-Neede’.
‘Vk.29-12-01 Leeuwarden-Dokkum’.
Dd april 2015
De in de Volkskrant verschenen artikelenserie van najaar 2001 is in november 2002 uitgegeven bij uitgeverij Europese Bibliotheek, Zaltbommel. Er worden in dit boek 18 trajecten van oude spoorlijnen beschreven: ‘Spoorzoeken’.