basisdocument
Stadsringspoorlijn Utrecht
Auteur: Berend Brummelman
Onderwerp: Stadsringspoorlijn Utrecht
Datum opstelling document: 10 maart 2002
Status document: brief verstuurd aan de wethouder van Verkeer in Utrecht, mevrouw ing. M.A. van den Bergh
Samenvatting inhoud: een pleidooi voor een stadsringspoorlijn over bestaand spoor met een aftakking naar universiteitscentrum De Uithof, waardoor een rechtstreekse railverbinding tot stand komt vanaf Utrecht C.S. naar De Uithof. Toegevoegd is een ‘treinkaart van Utrecht’ waarop het tracé is aangegeven. Ook zijn enkele foto’s bijgevoegd. Één foto van het spoorwegmuseum, alwaar station Maliebaan zal kunnen worden heropend. En een foto van viaduct en studentenflat aan de Ina Boudier Bakkerlaan alwaar een halte zou kunnen komen aan de ‘Stadsringspoorlijn’ plus een aftakking naar stadion Galgenwaard en De Uithof.
Vervolg en nieuwe ontwikkelingen: In mei 2002 is er een begripvolle reactie gekomen van de Utrechtse wethouder: zie document reactie wethouder Utrecht.
Bijgewerkte notitie 2021.
De ontwikkelingen hebben niet stilgestaan. Sinds 2004 zijn er plannen uitgewerkt voor de aanleg van een tramlijnverbinding tussen Utrecht C.S. en De Uithof. Zie www.utrecht.nl/uithoflijn . De aanleg hiervan is gestart in het najaar 2012. Het tracé van deze Uithoflijn wijkt af van het voorstel uit 2002 in de brief aan de wethouder: hierin wordt voorgesteld om bij begraafplaats Soestbergen (‘Foto, Spoorwegovergang (in degradatie) bij begraafplaats Soestbergen’) een aftakking te maken om dan een klein stuk gebruik te maken van de ‘Stadsspoorlijn’ en bij IBB af te buigen richting stadion Galgenwaard. Het positieve is dat het eerste deel van de Uithoflijn wel het tracé van NS volgt tot aan het punt bij ‘Maarschalkerweerd’, alwaar de lijn afbuigt van de spoorlijn naar Arnhem. Jammer dat er niet voor een tracé is gekozen waarbij ook nog een stuk van de stadsspoorlijn gebruik had kunnen worden gemaakt. Zie: Topografie Utrecht Stadsringspoorlijn bijlage brief aan wethouder 10-3-2002. Dan zou ook vanuit het noordelijk en oostelijk deel van Utrecht een voor de hand liggende directe railverbinding met De Uithof mogelijk zijn geweest. Indien ‘Herspoor’ eerder actief zou zijn geweest, dan……?
Brief hieronder:
Onderwerp: STADSRINGSPOORLIJN IN UTRECHT, inclusief directe railverbinding Utrecht C.S.-De Uithof
(Ooorspronkelijke brief, dd.10 maart 2002, aan de wethouder van Verkeer, Mevr. V.d. Berg, van de stad Utrecht)
Sonnega, 10 maart 2002
Geachte Mevrouw,
Ik wil mij eerst aan u voorstellen.
Mijn naam is Berend Brummelman. Ik ben van beroep dierenarts. Dat is de reden geweest waarom ik 18 jaar in Utrecht heb gewoond. Eerst heb ik mijn studie aan de Faculteit Diergeneeskunde, R.U. Utrecht, gevolgd en daarna een aantal jaren aan deze faculteit als wetenschappelijk medewerker verbonden geweest. Naderhand ben ik in Wolvega, Friesland, in een maatschap van dierenartsen in de praktijk terecht gekomen.
Directe aanleiding voor het schrijven van deze brief van mij aan u is gelegen in het feit dat u in de week voorafgaand aan de gemeenteraadsverkiezingen in een actualiteitenrubriek op de televisie verscheen: met Henk Westbroek als centrale figuur in deze uitzending, kwam u, als Wethouder van Verkeer en als lid van Leefbaar Utrecht ook in beeld. Ik dacht op dat moment aan gedachten van mij over de stad Utrecht die in het verleden, toen ik nog in Utrecht woonde, wel eens bij mij opkwamen. Met deze ideeën heb ik echter nooit iets gedaan. Misschien zijn deze ideeën ook helemaal niet origineel. Ik heb er echter nooit iets van in de publiciteit gelezen. Ik ben echter al weer een flink aantal jaren weg uit Utrecht, dus ik houd de actualiteit van Utrecht, zeker op lokaal niveau, niet meer bij.
De vraag die centraal staat bij deze gedachten is: “Waarom vindt er op een spoorlijn die dwars door de stad loopt geen reizigersvervoer plaats”? Deze gedachten behelzen het volgende plan:
Probeer in samenwerking met de Nederlandse Spoorwegen en met de Rijksoverheid het openbaar vervoer in de stad Utrecht te verbeteren, zonder dat de infrastructuur overhoop hoeft te worden gehaald. Maak daarbij gebruik van de bestaande voorzieningen. Dit lijkt mij echt een stokpaardje voor Leefbaar Utrecht.
Gaarne zou ik onderzocht willen zien wat de mogelijkheden zijn van het weer functioneel voor het openbaar vervoer maken van de “Stadsspoorlijn” oftewel “Maliebaanlijn”. Ik ken de geschiedenis niet van deze spoorlijn, die, zolang ik in Utrecht heb gewoond en tot nu toe nog steeds wel voor goederenvervoer wordt gebruikt. Je zou eerder andersom gedacht hebben: een spoorlijn dwars door de stad blijft open voor personenvervoer en wordt gesloten voor goederenvervoer.
Onderzocht zou kunnen worden wat de mogelijkheid is van de exploitatie van een stadsspoorlijn, naar analogie van de ‘Zoetermeerlijn’, in de vorm van een ‘ringspoorlijn’, waarop zowel linksom als rechtsom zal kunnen worden gereden.
Rechtsom wordt mee bedoeld dat deze stadslijn vanaf Utrecht C.S. over bestaand spoor rijdt tot voorbij station Utrecht Overvecht en daarna afbuigt over een nieuw aan te leggen aftakkinkje naar de ‘Maliebaanlijn’. Voorbij de Koningsweg zal deze lijn opnieuw afbuigen via een nieuw aan te leggen aftakkinkje naar het bestaand spoor richting Utrecht C.S.. Linksom wordt de tegenovergestelde rijrichting mee bedoeld. Beide nieuw aan te leggen stukjes nieuwe spoorlijn zijn op bijgaande topografische kaart met rode stippellijn ingetekend.
Met dit plan voor ogen zou onderzocht kunnen worden waar de stations/ haltes aan deze ringlijn kunnen worden geprojecteerd. Naast de bestaande stations Utrecht C.S., Utrecht Overvecht en het voormalig station Utrecht Maliebaan heb ik een aantal voor de hand liggende locaties voor haltes aan deze ringlijn op de topografische kaart ingetekend.
Indien er problemen zouden zijn om de beide stukjes nieuw aan te leggen spoorlijn ten uitvoer te brengen zou men deze ringlijn ook kunnen verwezenlijken door van zogenaamde kopstations gebruik te maken. Aan het begin van de spoorlijn richting Hilversum zou een nieuw station/ halte Blauwkapel en/of Groenekan kunnen worden gebouwd. Na het binnenrijden van dit station zou de trein in dezelfde richting kunnen terugkeren en op de Maliebaan spoorlijn kunnen worden gerangeerd voor verdere voortzetting op de ringlijn. Ook zou een zelfde kopstation mogelijk zijn op het traject richting Bilthoven: halte Voordorp, waarna de trein in dezelfde richting terugkeert en gerangeerd afbuigt richting station Utrecht Maliebaan. De exploitatie van deze eventuele stations zou een belangrijk voordeel kunnen hebben m.b.t. het bereikbaar maken voor kwalitatief goed openbaar vervoer van de dorpen Blauwkapel en/ of Groenekan en/ of de nieuwbouwwijk Voordorp.
Ook indien er in het zuidelijk deel van de ringlijn problemen zouden zijn met het aan te leggen stukje spoorlijn, b.v. omdat misschien een deel van het kerkhof Soestbergen voor het aftakkinkje zou moeten worden opgeofferd, zou van een kopstation voor deze trein kunnen worden gebruik gemaakt. Het bestaande station Utrecht Lunetten zou als zodanig dienst kunnen doen. Aan het begin van de spoorlijn naar Arnhem heb ik nog een nieuwe halte ingetekend die ook als kopstation voor de ringspoorlijn zou kunnen dienen: halte Maarschalkerweerd. De sportcomplexen die daar in de buurt liggen zouden op deze manier beter bereikbaar zijn met kwalitatief goed openbaar vervoer: de trein. Stadion Galgenwaard zou voor supporters op minder dan één kilometer van 2 N.S.-stations liggen: halte Maarschalkerweerd en halte Ina Boudier Bakkerlaan. Zie topografische kaart.
Zoals ik in het begin van mijn brief al heb opgemerkt, ik weet niet veel meer af van wat er zich op lokaal niveau in Utrecht allemaal afspeelt. Wel herinner ik mij dat er jaren lang gesteggeld is over de bereikbaarheid van De Uithof per openbaar vervoer. Uiteindelijk schijnt er te zijn gekozen voor een meer of minder vrije busbaan. Bij mijn spaarzame bezoeken aan de stad Utrecht is me dit althans opgevallen. In mijn optiek een kwalitatief heel wat minder hoogwaardig openbaar vervoer dan wanneer zou zijn gekozen voor een railverbinding met het centrum van de stad Utrecht. Natuurlijk wel veel goedkoper. Ik denk dat naar de toekomst toe het nog steeds mogelijk is om, mede door gebruik te maken van het idee van de ringspoorlijn, een railverbinding tussen Utrecht C.S. en De Uithof te laten lopen. Het tracé zou dan niet dwars door het centrum van Utrecht dienen te gaan maar het eerste deel over of langs bestaand spoor richting Arnhem/ ’s Hertogenbosch. Ook stadion Galgenwaard zou op deze manier zelfs direct aan de railverbinding met Utrecht C.S. komen te liggen. Op de topografische kaart is de ‘Uithoflijn’ groen ingetekend. De ‘Uithoflijn’ zou na dat zij afbuigt van de ringspoorlijn als vrije trambaan langs de bestaande wegen naar en in ‘De Uithof’ kunnen worden aangelegd.
De precieze overwegingen, die tot de keuze van een min of meer vrije busbaan hebben geleid, ken ik niet. In ieder geval meen ik te kunnen stellen dat bij realisering van de hier beschreven ringlijn en eventueel een ‘Uithoflijn’ er een flink aantal buslijnen in de stad kunnen vervallen, hetgeen de leefbaarheid in de stad aanzienlijk zal verhogen. Terwijl je op deze manier eigenlijk alleen maar extra gebruik maakt van grotendeels bestaande infrastructuur.
Overigens ben ik van mening dat het boven geschetste plan op heel veel plekken in Nederland tot soortgelijke projecten zou kunnen leiden. In mijn optiek hoeft het niet allemaal met grootschalige projecten als ‘H.S.L.’ en ‘Betuwelijn’. Wanneer men meer gebruik zou maken van bestaande infrastructuur of, zoals gedeeltelijk in genoemd plan, ook van vernieuwing van vroegere infrastructuur, zou Nederland naar de toekomst toe leefbaarder blijven dan juist die grootschalige projecten.
Ik heb vanuit de media begrepen dat de omgeving van Utrecht C.S. aan herinrichting toe is. Wanneer het plan van de boven beschreven ringspoorlijn een bruikbaar en uitvoerbaar plan zou zijn zou hiermee bij de herinrichting rekening kunnen worden gehouden. Door een belangrijk deel van het openbaar stadsvervoer via Utrecht C.S. te laten plaats vinden zullen betreffende spoorlijnen intensiever worden gebruikt. Dit zal mogelijk leiden tot capaciteitstekort op bepaalde baanvakken. Mogelijk zouden zelfs hier en daar sporen extra moeten worden aangelegd op het traject Utrecht C.S.-> Bilthoven en Utrecht C.S.-> Utrecht Lunetten. Want naast de nu reeds rijdende intercity’s en stoptreinen komen er de frequent rijdende ringlijntreinen of –trams bij.
Ik heb onvoldoende inzicht in verkeersstromen. Wel is mij duidelijk dat er bij aanleg van bevolkingscentra, grote kantoorgebouwen, stadions e.d. in Nederland meestal onvoldoende rekening wordt gehouden met de infrastructuur die voor een goed openbaar vervoer kan zorgdragen. Voorbeelden zijn daar te over van. Daardoor is men vaak weer ‘genoodzaakt’ om in de stad dan wel in buitengebied de auto te gebruiken. Dit heeft Nederland er in de afgelopen decennia niet leefbaarder op gemaakt. In mijn studententijd werden studentenflats gebouwd aan de Ina Boudier Bakkerlaan en aan het begin van de Kardinaal de Jongweg/ Brailledreef. Dit ‘noodzaakte’ studenten toen al tot aanschaf van auto’s om zich naar De Uithof te verplaatsen. In het hier geschetste plan komen beide studentenflats aan de ringspoorlijn te liggen voor een goede verbinding met Utrecht C.S. en bovendien met ‘De Uithof’ in geval van een eventuele ‘Uithoflijn’. Bestaande en toekomstige behoeftes en bestaande verbindingen, gecombineerd met ingenieuze planning van toekomstige infrastructuur, kunnen leiden tot kwalitatief goed openbaar vervoer. Ook hier geldt m.i. weer: maak zo veel mogelijk gebruik van de bestaande situatie. Ook m.b.t. andere centra waar grote passagiersstromen al dan niet bestaan of te verwachten zijn, zoals stadion Galgenwaard (hierover reeds het één en ander opgemerkt: zie boven) en de Veemarkt heb ik op de bijgevoegde topografische kaart aantekening van gemaakt: goede bereikbaarheid vanaf Utrecht C.S.
Ik kan me voorstellen dat het plan van de stadsringlijn geen optie is om voor exploitatie door N.S. in aanmerking te komen. Er zou voor kunnen worden gekozen om er, naar analogie van de railverbinding met Nieuwegein, een sneltram van te maken. Ook in dat geval is het voordeel dat de infrastructuur er al is op de nodige haltes na.
Samenwerking tussen de Gemeente Utrecht, N.S. en het Ministerie van Verkeer en Waterstaat zal bij dit project van het grootste belang zijn.
Gaarne verneem ik een reactie op het door mij geschetste plan. Indien het een reëel plan is zou ik gaarne met u van gedachten wisselen. Indien het een plan is dat, al dan niet op onderdelen, misschien al lang de revue is gepasseerd, zou ik hierover, indien mogelijk, ook uiteenzetting en motivatie van vernemen.
Misschien had ik bij een andere instantie moeten zijn om ingang voor mijn ideeën te krijgen. Gaarne verneem ik ook in dat geval een reactie van u.
Bijlage: topografische schets ‘Bijlage brief aan wethouder, treinkaart van Utrecht’
Met vriendelijke groet.
B. Brummelman.